धार्मिक मान्यता अनुसार माता अञ्जनी र
बाँदरराज केसरीको सन्तानका रुपमा बजरंगबलीको जन्म भएको यो पवित्र दिन हो ।प्रत्येक
बर्ष यसै दिन घुमघामका साथ हनुमानजीको जन्मोत्सव मनाइन्छ ।यस दिन मारुती नन्दनको
साथ साथै भगवान श्रीराम र माता सीताको पूजा गर्ने चलन छ । वास्तवमा भगवान रामको
पूजा नगरी बजरंगबलीको पूजा अधुरो
मानिन्छ ।
सन् २०८१ मा रामका प्रिय भक्त हनुमानजीको जन्मजयन्ती बैशाख ११ गते मंगलवार मनाइदैछ ।श्रीराम र हनुमानको पूजा गर्नेहरुका लागि
यो दिन विशेष मनाइन्छ ।श्रीराम भक्त हनुमानजीलाई संकटमोचन भनिन्छ ।हनुमानजीको
अराधना पूजा आर्चना गर्नाले सबै प्रकारका संकट र बाधावाट मुक्ति मिल्छ । हनुमानजीले आफ्ना भक्तहरुलाई हरेक डर कष्टवाट मुक्त राख्नुहुन्छ ।
हनुमान जयन्ती ,हनुमानजीको
स्तुति प्रशंसाको दिन मंगलवार, २०८१ बैशाख ११
गते छ । हनुमान जयन्तीको
अवसरमा हनुमानजीको पूजा गर्नुको विशेष महत्व छ । किन भने यही दिन हनुमानजीको जन्म
भएको थियो।यस दिन ब्रत बस्नुका साथ साथै हनुमानजीलाई बूदी , हलुवा र लड्डु जस्तो मिठो परिकारको भोग लगाउदाँ हनुमानजीको
आशिर्वाद सदैव आफ्ना भक्तजनहरुमा रहिरहन्छ ।हनुमानजी प्रभु श्रीरामका परम भक्त थिए
र उहाँको भक्तिमा सदैव मग्न रहनुभयो ।
हनुमानजीको आामा अंजना र बाबु बाँदरहरुका राजा केसरी थिए, त्यही कारण वहाँलाई अंजनी पुत्र र केसरीनन्दन
पनि भनिन्छ । हनुमानजीलाई भगवान शिवको ११औ अंशावतार पनि
भनिन्छ ।हनुमान जन्म को कथा , हनुमानको जन्मको
बारेमा धेरै कथाहरू प्रचलित छन्। तर हनुमान जी को जन्म को बारे मा मुख्य रूपमा
दुई कथाहरु लोकप्रिय छन्।
बाल्यकालमा आमा अञ्जनाले एउटा बाँदरलाई आफ्नो खुट्टामा उभिएर ध्यान गरिरहेको
देखेपछि उनले त्यस बाँदरलाई फल फालेर हानिन् ।बाँदर ऋषिमा परिणत भयो र उसको तपस्या
भंग भएपछि क्रोधित भयो।उनले अञ्जनालाई श्राप दिए कि जुन दिन उनी कसैको प्रेममा
पर्छिन, उनी बाँदरमा परिणत
हुनेछिन्।केही समयपछि अञ्जना जंगलमा बस्न थालिन् ।त्यहाँ उनले केसरीलाई भेटिन,
जसको प्रेममा परेपछि उनी बाँदर भइन् र केशरीले
आफ्नो बारेमा बताउँदै अञ्जनालाई आफू बाँदरको राजा भएको बताए ।केसरीको प्रस्तावमा
अञ्जना राजी भइन् र दुवैले विवाह गरे ।
अञ्जनाले कठोर तपस्या गरिन् र भगवान शिवलाई उनकै जस्तो छोरा मागिन ।र्कोतर्फ
अयोध्याका राजा दशरथले पुत्र प्राप्तिका लागि पुत्रकामेष्ठी यज्ञको आयोजना गरेका
थिए ।अग्नि भगवानलाई प्रसन्न गरेपछि उनले दैवी गुण भएका पुत्र प्राप्त गर्ने कामना
गरे ।अग्निदेवताले प्रसन्न भएर दशरथलाई पवित्र खीर दिए, जसलाई तिनले तीन पत्नीहरूमा बाँड्न भने।राजाले जेठी रानीलाई
हलवा चङ्गामा लगाएर पुर्याए, बीचमा कतै माता
अञ्जना प्रार्थना गरिरहेकी थिइन्, हलवा हवनको
भाँडोमा पर्यो, माता अञ्जनाले
त्यो हलवा ग्रहण गरिन् ।त्यो खाएपछि उनलाई भगवान शिवले उनको गर्भमा वास गरेको
अनुभूति भयो ।यसपछि उनले हनुमान जीलाई जन्म दिइन् ।
हनुमानको जन्मसँग सम्बन्धित दोस्रो कथा, सूर्यको आशीर्वादबाट सुनले बनेको सुमेरुमा केसरीको राज्य
थियो,उनको अञ्जना नामकी एक अति
सुन्दर महिला थिइन् ।एकपटक अञ्जनाले सफा नुहाएर सुन्दर लुगा र गहना लगाएकी थिइन्।त्यतिखेर
पवन देवताले उनको कानको प्वालमा प्रवेश गरे र आउँदा सूर्य, अग्नि र सुनजस्तै उज्यालो, वेदको जानकार र संसारको सबैभन्दा शक्तिशाली पुत्र हुने
विश्वास दिलाए र त्यस्तै भयो।
कार्तिक कृष्ण चतुर्दशीका दिन अञ्जनाले हनुमान जीलाई जन्म दिइन् ।केही समयपछि
सूर्योदय हुनेबित्तिकै बच्चालाई भोक लाग्यो ।आमा भर्खरै फल ल्याउन गएकी थिइन् जब
हनुमानजीले रातो सूर्यलाई फलको रूपमा लिन आकाशमा हामफाले।त्यस दिन अमावस्याका कारण
राहु पनि सूर्यमाथि आक्रमण गर्न आएका थिए तर हनुमान जीलाई दोस्रो राहु मानेर
त्यहाँबाट भागे ।त्यसपछि इन्द्रले आफ्नो वज्रले हनुमान जीलाई आक्रमण गरे।जसका कारण
हनुमान जी बेहोस भए ।
इन्द्रको यो दुष्टतालाई दण्ड दिन पवन देवताले पृथ्वीमा वायुको परिसंचरण
रोकिदिए ।त्यसपछि इन्द्रदेवले आफ्नो कार्यको लागि माफी मागे र भगवान शिवले हनुमान
जीलाई निको पार्नुभयो।त्यसपछि पवनदेव राजी भए र पृथ्वीमा वायुको परिसंचरण पुनः
सुचारु रूपमा सुरु गरे।त्यसपछि ब्रह्मालगायत सबै देवताहरूले हनुमानलाई वरदान दिए।त्यस्ता
वरदानको प्रभावले नै हनुमान जीले अगाध वीरताको काम गरे ।
हनुमान जयन्ती २०८१ मा बनिरहेको छ शुभ संयोग,
यसपटक हनुमान जयन्तीमा अद्भुत संयोग बनिरहेको छहनुमान जन्मोत्सव बैशाख ११ गते
मनाइने र यो दिन मंगलबार पनि हो ।साताको मङ्गलबार बजरंगबलीलाई समर्पित छ।यस्तो
अवस्थामा हनुमान जयन्ती र मंगलबारको शुभ अवसरमा पूजा गर्नाले धेरै गुणा बढी शुभ फल
मिल्छ ।रामनवमीको ठीक छ दिनपछि हनुमान जीको जन्मजयन्ती मनाइन्छ।यस वर्ष रामनवमी
बैशाख ११ गते मनाइनेछ।
हनुमान जयन्तीको महत्व , हनुमान जयन्तीका
दिन विधिपूर्वक बजरंगबलीको पूजा गर्नाले भक्तजनको सबै दुःख हट्छ ।यस दिन मन्दिरमा
गएर हनुमानजीलाई सिंदूर, चमेलीको तेल र
बेसनको लड्डू चढाउनुहोस्। यसका साथै हनुमान जयन्तीको दिन हनुमान चालिसाको
पाठ गर्नु पनि शुभ र फलदायी मानिन्छ।हनुमान जयन्तीमा रामायण, बजरंग बाण र सुन्दरकाण्डको पाठ गर्नु पनि
लाभदायक मानिन्छ।
हनुमान जयन्ती को पूजा को शुभ समय, पञ्चाङका अनुसार चैत्र पूर्णिमाको तिथी बैशाख ११ को बिहान ३:२५ बजे सुरु भई १२ बैशाखको बिहान ५:१८ बजे समाप्त हुनेछ। यस कारणले हनुमान
जयन्ती बैशाख ११ मै मनाइन्छ।बिहान ३:२५ देखि ५:१८ सम्म हनुमानजीको
पूजा गर्न सक्नुहुन्छ।
यस अवधिमा दिनभरि शुभ समय रहनेछ।
हनुमान पूजा को नियम, हनुमान पूजामा
शुद्धता र पवित्रतामा विशेष ध्यान दिनुपर्छ।पूजास्थल राम्ररी सफा गर्नुहोस्।हनुमानको
पूजा पवित्र स्थानमा बसेर गर्नुपर्छ ।विशेष गरी या त आफ्नो घरको पूजास्थलमा,
मन्दिरमा, तीर्थस्थलमा वा पहिल्यै सरसफाइ गरी शुद्ध गरिएको ठाउँमा।
हनुमान पूजा विशेष शुभ समयमा गर्नुहोस् वा बिहान वा बेलुका मात्र ।हनुमान
पुजामा प्रयोग हुने फूललाई रातो रंगको राख्नुस् ।हनुमान पुजा गर्नु अघि दीप
प्रज्वलन गर्नुपर्छ ।बत्तीमा लगाइने बाती पनि रातो धागोको हुनुपर्छ।कुनै पनि
स्थानमा पूजा गर्नुअघि दीप अवश्य बाल्नुहोस्।
हनुमान पूजाको समयमा जलाउने दियोमा चमेलीको तेल वा शुद्ध घिउ हुनुपर्छ।हनुमान
जीको पूजा गरेपछि आरती गर्नुहोस् र त्यसपछि उहाँलाई गुड़ र चनाको प्रसाद
चढाउनुहोस्।यस बाहेक यदि तपाईं चाहनुहुन्छ भने केसर बूंदी लड्डू, चनाको लड्डू, चुर्मा, मालपुआ वा मलाई
मिश्री चढाउनुहोस्।हनुमान जीको पूजा गर्दा एउटा मात्र कपडा लगाएर पूजा गर्नुपर्छ।
काठको मञ्चमा रातो कपडा बिछ्याएर हनुमानको मूर्ति वा तस्विर स्थापना गर्नुहोस्
र कुशको आसनमा बसेर पूजा गर्नुहोस्।हनुमान पूजा विधि-बिहान स्नान र ध्यान गरेपछि
व्रत बस्ने संकल्प गर्नुहोस् र पूजाको तयारी गर्नुहोस्।रातो वा पहेंलो कपडाले
ढाकेको काठको मञ्चमा हनुमानजीको मूर्ति वा तस्विर राख्नुस् र तपाईं कुशको आसनमा
बस्नुहोस्।मूर्तिलाई नुहाउने र तस्विर छ भने राम्ररी सफा गर्ने ।यसपछि धूप र दियो
बालेर पूजा आरम्भ गर्नुहोस्।
हनुमानजीलाई घ्यूको दियो बाल्नुहोस्।यदि मूर्तिलाई अभिषेक गर्न चाहनुहुन्छ भने
काँचो दूध, दही, घिउ र मह अर्थात पञ्चामृतले अभिषेक गरी पूजा
गर्नुहोस्।त्यसपछि हनुमानजीलाई औलाले तिलक लगाउनुहोस्, सिंदूर चढाउनुहोस्, चन्दन आदि लगाउनुहोस् र त्यसपछि उनलाई हार र फूल चढाउनुहोस्।राम्ररी पञ्चोपचार
पूजा गरेपछि उनलाई नैवेद्य अर्पण गर्नुहोस्।
नैवेद्यमा नुन, खुर्सानी र तेलको
प्रयोग हुँदैन ।गुड़ र चनाको प्रसाद अवश्य दिनुहोस्।यसका अलावा केसर बूंदी लड्डू,
चनाको लड्डू, चुर्मा, मालपुआ वा मलाई
मिश्री चढाउनुहोस्।यदि तपाईंसँग कुनै इच्छा छ भने, तिनीहरूलाई पान बीडा चढाउनुहोस् र आफ्नो इच्छा व्यक्त
गर्नुहोस्।अन्त्यमा हनुमानजीको आरती गर्नुहोस्।
आरती पछि, तिनलाई फेरि
नैवेद्य चढाउनुहोस् र अन्तमा प्रसादको रूपमा सबैलाई बाँड्नुहोस्।हनुमान जयन्तीका
अवसरमा हनुमानको शोभायात्रा निकालिन्छ ।र यस अवसरमा मानिसहरूले एकअर्कालाई बधाई
दिन्छन् र प्रसादको रूपमा हलवा, गुड़को रेवडी वा
चनाको लड्डू बाँड्छन्।
